Βερολίνο, 25 Σεπτεμβρίου 2011.
Το εκτός λειτουργίας αεροδρόμιο του Tempelhof φιλοξενεί σήμερα ένα και μοναδικό αεροπλάνο. Είναι το περίφημο C 54 Skymaster, με αριθμό σειράς 8888. Αποτελεί τον μουσειακό εκπρόσωπο μιας σκληρής εποχής. Είναι καλοδιατηρημένο, σαν καινούργιο. Το σκαρί του αστράφτει στον ήλιο κι αντανακλά μια ιστορία που θα μπορούσε να διδάσκεται στα σχολεία.
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 24ης Ιουνίου του 1948 οι Ρώσοι προχωρούσαν στον αποκλεισμό του τομέα του Βερολίνου, ο οποίος βρισκόταν υπό τον έλεγχο των δυτικών συμμάχων. Ο αποκλεισμός θα διαρκούσε μέχρι της 12 Μαΐου του 1949 και σκοπός του ήταν ο στραγγαλισμός του ξένου σώματος, που το τμήμα αυτό αποτελούσε για τους Ρώσους. Παραλίγο να το καταφέρει. Εκείνη τη μέρα οι σιδηροδρομικές γραμμές που οδηγούσαν στον τομέα σταμάτησαν να λειτουργούν για ‘τεχνικούς λόγους’, και η γέφυρα του μοναδικού δρόμου επικοινωνίας έκλεισε με την πρόφαση της επισκευής. Η επιβίωση 2.500.000 Βερολινέζων απαιτούσε, σε ημερήσια βάση, περίπου 2000 τόνους αλευριού, δημητριακών, πατάτας, ζάχαρης, γάλατος και, επιπλέον, τα απαραίτητα για τις ενεργειακές ανάγκες καύσιμα.
Η λειτουργία της αερομεταφοράς σωτηρίας που προκρίθηκε ως λύση ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Κι όχι μόνο επειδή οι πιλότοι έπρεπε να πετάνε ακόμα και με κακές καιρικές συνθήκες. Αν και οι Ρώσοι δεν διακινδύνευσαν γενίκευση των εχθροπραξιών, εν τούτοις έστελναν τα μαχητικά τους να κάνουν ακροβατικά γύρω από τα αεροσκάφη της αποστολής, τύφλωναν τους πιλότους με προβολείς, ενώ, στα πλαίσια ‘ασκήσεων’, προχωρούσαν ακόμα και σε ρίψη κοντινών αντιαεροπορικών βολών. Οι συνεχείς πτήσεις των αεροσκαφών οδηγούσαν τους κινητήρες στα όριά τους. Κάποια ξέφευγαν από τον ανεπαρκή διάδρομο. Άλλα, με σκασμένα λάστιχα, καθυστερούσαν στην απογείωση, αναγκάζοντας τη σειρά που ακολουθούσε να κάνει κύκλους. Κάθε λανθασμένη κίνηση μπορούσε να προκαλέσει πολλαπλή σύγκρουση. Οι πιλότοι της ιστορικής αερομεταφοράς διακινδύνευαν τη ζωή τους σε μια εποχή όπου ο πόλεμος είχε τελειώσει, οι συνάδελφοί τους βρίσκονταν από καιρό στα σπίτια τους, και πολλά C 54 είχαν ήδη μετατραπεί και λειτουργούσαν ως επιβατηγά. Όμως κατάφεραν ένα επίτευγμα, κι έσωσαν χιλιάδες κατοίκους από τον αφανισμό.
 |
|
Βερολινέζοι παρακολουθούν την προσγείωση
ενός C-54 στο αεροδρόμιο του Tempelhof. (1948).
|
Το καλοδιατηρημένο C- 54 στο αεροδρόμιο του Tempelhof δεν πετάει πια, συνεχίζει όμως να μεταφέρει ένα πολύτιμο φορτίο. Είναι το φορτίο της γνώσης και της μνήμης. Της γνώσης πως η ιστορία αλλάζει, πως οι παλιοί εχθροί μπορούν να γίνουν φίλοι και το αντίθετο. Και της μνήμης που υπενθυμίζει πως, ακόμα και σε μια εποχή η οποία λεκιάζει την ιστορία της Ευρώπης, κάποιοι ανώνυμοι πολίτες της δείχτηκαν πρόθυμοι να ρισκάρουν τις ζωές τους, για να μπορούμε σήμερα, ξεφυλλίζοντας τις σελίδες της, να βλέπουμε κάτι παραπάνω από αυτόν τον λεκέ.
Στις 30 Οκτωβρίου του 2008, σε μια αποχαιρετιστήρια τελετή με τον τίτλο “Goodbye Tempelhof”, παρουσία 800 καλεσμένων, το αεροδρόμιο σταμάτησε να λειτουργεί. Η βραδιά ολοκληρώθηκε με το τραγούδι “Time to say goodbye”, τραγουδισμένο από τις υγρές φωνές των φίλων του, οι οποίοι μάταια είχαν πασχίσει ν’ αποτρέψουν το κλείσιμο του αεροδρομίου που είχε συνδεθεί με τη σωτηρία της πόλης τους.
Σήμερα το Tempelhof φιλοξενεί εκδηλώσεις. Επίσης χρησιμεύει ως εκθεσιακός χώρος της διοργάνωσης του μαραθωνίου. Ως αεροδρόμιο, διαθέτει άπλετα τετραγωνικά και κτιριακές εγκαταστάσεις. Οι αλλοτινές αίθουσες αναμονής προσφέρονται ως χώροι αναψυχής, παραλαβής των αριθμών συμμετοχής και, κυρίως, μιας απέραντης έκθεσης αθλητικών ειδών.
Οι περισσότεροι δρομείς είναι φετιχιστές. Λατρεύουν τα αθλητικά είδη, κυρίως τα παπούτσια. Αν στην εποχή της Βίβλου το δρομικό κίνημα ήταν ανάλογα ανεπτυγμένο, τότε ο Μωυσής, επιστρέφοντας από το όρος Σινά, δεν θα έβρισκε τους ολιγόπιστους γύρω από ένα χρυσό μοσχάρι, αλλά σκυμμένους πάνω στα νέα μοντέλα των εταιριών. Αυτή η ασθένεια έχει πλήξει ιδιαίτερα, και μένα και τον αδερφό μου, κι έτσι βρισκόμασταν στον παράδεισό μας. Μόλις ολοκληρώσαμε την παραλαβή των αριθμών, ξεχυθήκαμε σε πέντε ώρες κοινής αναζήτησης. Αθλητικά παπούτσια, όλων των ειδών και των χρωμάτων. Τα κορδόνια των δικών μου ήταν μόνιμα λυμένα, για να ευκολύνομαι στις δοκιμές. Τα μοντέλα της περσινής χρονιάς δίνονταν μισοτιμής. Τα χέρια μας γέμισαν τσάντες.
Και μόνο κάπου προς τα τελευταία περίπτερα συνειδητοποιήσαμε έντρομοι πως μόνο τις τσάντες των ωνίων κρατάμε. Τις άλλες, τις απαραίτητες, με τα νούμερα και τα τσιπ του αγώνα, τις έχουμε ξεχάσει, ποιος ξέρει που;
Ήταν το εσπευσμένο τέλος των αγορών. Δυο περίπτερα δεν πρόλαβαν ν’ αξιωθούν την επίσκεψή μας. Επιστέψαμε πανικόβλητοι, ρωτήσαμε εθελοντές κι υπαλλήλους, περάσαμε απ’ όλα τα σημεία στα οποία είχαμε σταθεί. Τίποτα. Ήμασταν χαμένοι μέσα σ’ ένα ατέλειωτο πλήθος ανθρώπων, που δυσκολεύονταν να χωρέσουν ακόμα και σ’ ένα αεροδρόμιο. Αγγίζαμε τα όρια της απελπισίας, όταν, πάνω από τη γενική οχλοβοή, υψώθηκε η επιτακτική φωνή των μεγαφώνων. Αναγγελία των ονομάτων μας. Στήσαμε αυτί για να βεβαιωθούμε πως ακούσαμε σωστά, κι η φωνή επανέλαβε, επακριβώς. Να παρουσιαστούμε, παρακαλούσε, στο γραφείο αριθμός τάδε, Lost and found. Οι δυο υπεύθυνες κοπέλες χαμογέλασαν με κατανόηση, καθώς εκφράζαμε την ευγνωμοσύνη μας μ’ έναν αναστεναγμό ανακούφισης.
Να ‘ναι καλά όλοι όσοι συνεργάστηκαν για να ξαναφτάσει στα χέρια μας ό,τι θα μας ήταν πιο πολύτιμο, τη μέρα που θα ξημέρωνε.
Ο μαραθώνιος του Βερολίνου είναι ένας μαραθώνιος του Ντίσελντορφ, αλλά σε μεγέθυνση. Φιλοξενεί 40.000 δρομείς, αριθμός που κάθε χρόνο συμπληρώνεται όλο και νωρίτερα. Για το 2012 έλαβα μέηλ που με ενημέρωνε πως αν ήθελα να συμμετέχω πάλι έπρεπε να βιαστώ, καθώς την πρώτη κιόλας μέρα των εγγραφών είχαν δηλώσει 20.000 υποψήφιοι. Σήμερα κλείνει σαν αστραπή. Θεωρείται ο καλύτερος της Ευρώπης, αφού εκτός των άλλων η διαδρομή του προσφέρεται για επιδόσεις και η διοργάνωσή του καταφέρνει να προσελκύει διεθνούς φήμης πρωταθλητές.
Καθώς την ημέρα εκείνη καταγράφτηκε και το νέο παγκόσμιο ρεκόρ, είναι σίγουρο πως ο μαραθώνιος του Βερολίνου θα κρατήσει τη διάκριση και για το νέο έτος. Δεν ξέρω, όμως, πόσους στ’ αλήθεια από τους συμμετέχοντες ενδιαφέρει αυτό. Η ιδέα ‘ήμουν κι εγώ εκεί’, είναι πάντα ελκυστική, δεν μου φαίνεται όμως πως το ρεκόρ ήταν κάτι που θα μπορούσε να έχει οποιαδήποτε επίδραση στους περισσότερους δρομείς, τη στιγμή τουλάχιστον που σημειώθηκε. Στις 2 ώρες 13 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα το κύριο σώμα των δρομέων δεν είχε φτάσει ακόμα ούτε στα μισά του δρόμου.
Σ’ αυτόν τον αγώνα κανείς μας δεν κυνηγούσε τίποτα. Ο αδερφός μου είχε ελλιπείς προπονήσεις κι εγώ τις υποχρεώσεις άλλων δυο διεθνών μαραθωνίων κι ενός υπερμαραθώνιου βουνού, για τις επόμενες τρεις εβδομάδες. Θα πηγαίναμε, όμως, παρέα. Παρόλο που συμμετείχαμε σε πολλούς κοινούς αγώνες, δεν είχαμε τρέξει κανέναν μαζί μέχρι το τέλος. Και, δυστυχώς, ο οικονομικός μας ορίζοντας δεν μας διαβεβαίωνε πως θα έχουμε ξανά την ευκαιρία.
Για το μέσο δρομέα ο μαραθώνιος του Βερολίνου είναι μια μακριά πορεία μέσα στη μεγαλύτερη ανθρωποθάλασσα που έχει βρεθεί ποτέ. Ένα πελώριο πολύχρωμο ποτάμι, που φθάνει όσο και το μάτι. Η πόλη τον αγαπά. Τον κρατά διαρκώς στην αγκαλιά της και τον περνά από τα πιο σημαντικά της μέρη. Η διαδρομή είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να διασταυρώνεται τακτικά με τις στάσεις του μετρό. Όποιος θεατής επιθυμεί μπορεί να παρακολουθήσει τους προσφιλείς του σ’ ένα σημείο, μετά να πάρει το μετρό που θα τον κατεβάσει στο επόμενο, κ.ο.κ. μέχρι και τον τερματισμό. Υπολογίστε ένα εκατομμύριο θεατές, αρκετούς από τους οποίους κινούνται μ’ αυτόν τον τρόπο, κι έχετε μια εικόνα.
Στο Βερολίνο ο μαραθώνιος έχει τη θέση που του αξίζει. Είναι η γιορτή της πόλης, η καρδιά της οποίας χτυπά στο ρυθμό του βηματισμού των δρομέων της και των ενθαρρυντικών ιαχών του κόσμου της. Η μουσική μιας μπάντας ξεκινά σχεδόν από εκεί όπου έχει σταματήσει να σε συνοδεύει ο ρυθμός της προηγούμενης. Λίγο πριν τον τερματισμό, ένα πανό ανέγραφε ευκρινώς, You are the heroes of Berlin. Μας θεωρούσε, όλους μας, ήρωες του Βερολίνου. Όλους μας, ήταν σαφές. Από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο.
Δεν ξέρω αν οι μαραθωνοδρόμοι είναι ήρωες. Αποτελεί θέμα ατέρμονων συζητήσεων το αν ο όρος ήρωας είναι καταχρηστικός ή όχι, για ανθρώπους που υποβάλλουν εθελούσια τον εαυτό τους στη διαδικασία της υπέρβασής του. Σίγουρα, δεν ήμασταν οι πιλότοι που διακινδύνευαν τις ζωές τους, για να σώσουν τους γονείς και τους παππούδες αυτών που μας υποδέχονταν στον τερματισμό σαν να ήμασταν ήρωες.
Τερματίζοντας, όμως, σε χρόνο πάνω από 4,30 ώρες είχα όλη την άνεση να παρατηρώ το πολυάριθμο πλήθος ανάμεσα στο οποίο βρέθηκα να τρέχω. Έχω αποφασίσει πως αυτό το γκρούπ είναι που συμπαθώ περισσότερο. Άνθρωποι της διπλανής πόρτας, οι περισσότεροι στην πρώτη τους φορά. Δρομείς που το κουράγιο τους αντιμάχεται την αγωνία, αν θα τα καταφέρουν. Άνθρωποι που λογιών περιορισμοί δεν τους επέτρεψαν να μπουν σε μια σίγουρη μάχη. Που ψάχνουν αποθέματα από το μισό κιόλας της διαδρομής, όπου η απειρία τους έστειλε γρήγορα να φτάσουν. Που τρέχουν για ώρες, καταπολεμώντας την παρόρμησή τους να περπατήσουν, ή περπατούν, παλεύοντας με την εσωτερική φωνή που τους προτρέπει να τα παρατήσουν.
Θεωρώ πως η λέξη ήρωας, στην αυστηρή της έννοια, αρμόζει μόνο σε όσους η αίσθηση του χρέους παραμέρισε την πρωταρχική τους αγάπη για ζωή. Που την έπαιξαν κορώνα γράμματα, για να μπορεί αυτή να χαριστεί σε κάποιους άλλους. Οι πραγματικοί ήρωες αναδεικνύονται στις πραγματικές μάχες, είτε του πολέμου, είτε της ειρήνης.
Όλοι μας, όμως, φανταζόμαστε πως ο κόσμος μας κάποτε θα γίνει καλύτερος. Πως δεν θα υπάρχουν πια διαιρέσεις, πόλεμοι κι αποκλεισμοί. Πως η ειρήνη θα συνοδεύεται από μια ευημερία που δεν θα χρειάζεται ηρωισμούς για να εξασφαλιστεί η επιβίωση. Αλλά, ακόμα κι αν έρθει αυτός ο κόσμος, πιστεύω πως η λέξη ήρωας δεν θα εξαφανιστεί από τα λεξικά. Θα μείνει για λίγο μετέωρη, αλλά μετά θα βρει το νόημά της, κάπου μέσα στο πολύχρωμο ποτάμι των ανθρώπων που τρέχουν στους δρόμους των πόλεών μας. Αυτό νομίζω πως νιώθουν, και αυτοί που μεγαλόψυχα αποδίδουν την τιμή, και αυτοί που ταπεινά την εισπράττουν.
